Κυριακή 9 Σεπτεμβρίου 2018

Για την ταινία: 2001 Οδύσσεια του Διαστήματος (ένα Οντολογικό ερώτημα)

Βγήκε η επανέκδοση του 2001 Οδύσσεια του Διαστήματος, με ανατύπωση από το 70άρι αρνητικό φιλμ.


Η ταινία δυστυχώς έχει σκουριάσει σε κάποια ζητήματα πλοκής, ειδικά στο "αινιγματικό" 3o μέρος  (Jupiter & infitive) και κυρίως στον επίλογο με την εμφάνιση του "κοσμικού" μωρού. Η σαγήνη που ασκεί, είναι ένα  ψευδο-αίνιγμα πιθανότατα απόηχος βουδιστικών/ανατολίτικων  αντιλήψεων όπου η διαδοχική μετενσάρκωση οδηγεί σε ανώτερα επίπεδα ύπαρξης. Όπου τα ανώτερα σημαίνουν την εγκατάλειψη του σώματος. Αυτές οι αντιλήψεις είχαν μεγάλη επιρροή,  σε όλη την δεκαετία του 60, στους "προοδευτικούς" κύκλους των διανοούμενων, ειδικά στον Αγγλοσαξωνικό κόσμο.

Τα καλύτερα της ταινίας είναι οι σκηνές στο διαστημόπλοιο "Discovery" ("Ανακάλυψη"). Όπου κορυφώνεται η διαμάχη λόγων και λογικής μεταξύ της τεχνητής και ανθρώπινης νοημοσύνης. Όπου η τεχνητή εμφανίζεται ποιο ανθρώπινη από την ανθρώπινη. Είναι στον Λόγο της Μηχανής που εμφανίζεται ερώτημα. Σε όλη την ταινία μόνο  στην σεκάνς του Διαστημοπλοίου,  εμφανίζεται η άρθρωση ενός σοβαρού λόγου. Σε όλη την υπόλοιπη ταινία οι διάλογοι μεταξύ των ανθρώπων είναι άνευ ιδιαίτερου ενδιαφέροντος. Είναι διεκπεραιωτικές κοινοτοπίες, σχεδόν ανούσιες. Η μόνη σοβαρή κουβέντα εκκινεί από την Μηχανή, από το ερώτημα του Hal (της τεχνητής νοημοσύνης) αν υπάρχουν αμφιβολίες γύρω από την φύση της αποστολής. Με αναφορές σε φήμες. Αν το απεύθυνε άνθρωπος αυτό το ερώτημα θα το αντιλαμβανόμασταν ως ασυνείδητο ερώτημα και αμφιβολία του ερωτώντος, που προβάλλεται στον άλλο/Άλλο. Ένα τέτοιο ερώτημα δεν έχει νόημα σε μια αμιγώς συνειδητή οντότητα (δλδ δίχως ασυνείδητη υπόσταση), έχει νόημα για ένα ον που βρίσκεται σε διπλή συνειδητή/ασυνείδητη κατάσταση. Εκεί λοιπόν ο λόγος της Μηχανής εμφανίζεται ανθρώπινος, γεμάτος υπαρξιακή αγωνία. Η Εμφάνιση της Μηχανής (το κόκκινο μάτι/κάμερα) παραμένει απρόσωπη. Είναι εξαιρετική η αντίθεση προς τον ψυχρό λόγο του αστροναύτη και την (εξίσου υπαρξιακή) αγωνία που εμφανίζεται στο πρόσωπό του , ειδικά στο βλέμμα του, όταν "λοβοτομεί" την Μηχανή. Ένα ενδιαφέρον συμπέρασμα είναι ότι η Μηχανή εμφανίζεται στον Λόγο της και ο Άνθρωπος στο Βλέμμα του. Ταυτόχρονα θέτει ένα ερώτημα για την Διαφορά μεταξύ της προσομοίωσης στις Τεχνητές (η μηχανιστικές) Νοημοσύνες και την παρουσία ενός αυθύπαρκτου Όντος. Με μια κουβέντα στο βλέμμα (τόσο μεταφορικά όσο και πραγματολογικά) δεν μπορεί να σταθεί προσομοίωση.  Το βλέμμα στο Πρόσωπο ορίζει ένα αυθύπαρκτο όν.

Το απεικονιστικό μέρος της κινηματογραφικής αφήγησης παραμένει εξαιρετικό, αποκαλύπτοντας το πρωτοποριακό βλέμμα του Κούμπρικ. Η ταινία σχεδόν κατάργησε το είδος της Επιστημονικής Φαντασίας στο Χόλυγουντ καθώς κανείς δεν τόλμαγε για 10 χρόνια να φιλμογραφήσει επιστημονική φαντασία εξαιτίας της συντριπτικής σύγκρισης με την "Οδύσσεια". Αυτά μέχρι το 1977 και το Star Wars του George Lucas, που όμως λειτούργησε στην λογική του μύθου με όχημα τον οπτικό εντυπωσιασμό. Αντίθετα η Οδύσσεια είναι εν μέρη ένα θεολογικό/φιλοσοφικό κινηματογραφικό δοκίμιο που αφορά την σχέση μας με την τεχνολογία, και ότι εμφανίζεται ως λογική διάνοια. ίσως το μόνο άλλο κινηματογραφικό έργο που μπορεί να συγκριθεί άμεσα, είναι το Σολάρις, του Ταρκόφσκι.

Το γάλα της Φορμόλης

Ευρισκόμεθα εμείς οι γιατροί προ ενός ασθενούς επί της χειρουργικής κλίνης, μικρέ ανθρωπάκο...[1] Ο Κάρολος είχε γράψει για τον νομοτελειακό...

Αναγνώστες